Giriş
Kayıt
Şifrem ?-Üye Adım ?
Aydın, Ege Bölgesi tarih ve uygarlığın izlerini taşıyan, dünyanın ender yerlerinden biridir. Tarihin çesitli evrelerindeki değişik kültür birikimlerinin açık bir müzesidir.
Tarihi M.Ö. 7000 yılına dayanan bu topraklarda yerleşen ilk insanlar kimlerdir? Nerelere nasıl yerlesmişlerdir? Bu sorulara açıklık getirecek el yapımı kayıtlar elimizde mevcuttur. Bu eserlerde M.Ö. 5000 yılındakı köy kültürü, M.Ö. 3000 yılında şehir devletleri kültürüne dönüşmektedir. Yeni gelenlerin M.Ö. 2000 yılından itibaren devlet kurarak Anadolu kültürüne katkıda bulunduklarını görüyoruz.
M.Ö. 14. ve 12. yüzyılda Ege ve Doğu Akdeniz'in her yanına dağılan halk toplulukları kavimler halinde Ege kıyılarına kadar geldiler. Bu göç sonucunda Hitit Devleti, Truva Krallığı, Miken kolonileri yıkılmıştır. Bu kavimlerden Aioller ve İİonlar Batı Anadolu'da, Büyük ve Küçük Menderes ovalarına yerlestiler ve Lidya Krallığı bünyesinde 12 kıyı kenti kurdular, site denilen bu kentlerde deniz ticareti geliştirildi. Siyaset, sanat, bilim, felsefe, mimarlik, alaninda da sosyo-kültürel etkinlikler yarattılar.
Lidya döneminde, Tralles kenti, Karya, Kilikya, İran, Suriye ve Uzak Doğu'dan gelen ticaret mallarının toplandığı ve Ege limanina gönderildiği dağıtım merkezi durumundaydı. Ayrıca Büyük Menderes vadisinde yetistirilen ürünler Milet limanından Yunanistan, Roma, Mısır ve Fenike'ye ihraç edilmekteydi. Nitekim Lidya gerek kendi kaynakları gerekse topladığı vergilerle olağanüstü gelişti, bölge ekonomisinde önderlik etti. Dünyanin ilk parasını darp eden ülke oldu.
Frigler, Anadolu'da ilk büyük devleti kurdular. M.Ö. 1200 yılında Büyük Menderes'in yukarı platosuna yerlestiler. Frigler'in Trak Kavimleri'nden olduğu Iiliryalılar'in saldirısı üzerine Boğazlar'dan geçerek geldiklerini, Hitit Krallığı'nı yıktıkları biliniyor.
lonlar'in M.Ö. 1200 yılında Gediz ve Büyük Menderes ovalarında kurmuş oldukları şehirlerin en önemlisi Milet sehri idi. İonlar felsefede önemli aşamalar yaptılar. Matematik ve astronomi bilgini Tales herşeyin ana elemtinin su olduğunu ileri sürdü; Lidyalılar'la Modyalılar arasında yapılan savaştaki güneş tutulması olayını önceden hesapladı. Miletli diğer bir bilgin Anoksimandros, herşeyin başlangıcının "sınırsızlık-sonsuzluk" olduğunu ileri sürdü.
M.Ö. 5. yüzyılda İran'dan gelen Persler'in istilası sonucunda doğu kültürü ile tanışan Batı Anadolu kentlerinde Greko-Pers denilen yeni ve özgün bir kültür sentezi oluştu. M.Ö. 546 yılında Lidya kralı Krezüs, Pers kralı Kyros (Kurus) ile yaptığı savaşı kaybedince, İon şehirleri Pers Krallığı'na bağlandılar. Persler'in hosgörüsüz davranışları kolonileri ile şehirlerin bağlarını kopardı. M.Ö. 500 yılında karışıklıklar başladı. Persler'in bölgedeki eğemenliği Mekadonya'nın başına Büyük İskender gelene dek devam etti ve Hellenistik dönem başladi. Tüm bu istilalar sırasında Tralles odaksal konumu nedeniyle askeri üs olarak kullanılmıştır.
M.Ö. 1.ve 2. YY.da Roma yönetimi altında kalan bölge, ekonomik, ticari ve kültürel alanda önemli gelişmeler gösterdi. Romalilarin yerel kültürü benimsemeleri, kaynaklari, yolları ve ticareti geliştirmesiyle yöredeki antik kentler, özellikle Efes, Milet, Tralles, Aphrodisias kalkindi, büyük boyutlu anıtsal yapılarla donatildi.
M.S. 4. Y.Y. sonlarında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılması sonucunda Anadolu tümüyle doğu Roma diger bir deyisle Bizans egemenliginde kaldi. Antik tapinaklar kiliseye, tiyatrolar savunma kulelerine dönüstürüldü. Düz alanlarda bulunan kentlerin çevreleri yüksek surlarla koruma altına alındı. Ramsey' e göre Tralles açik alanlardan, bir çayin sürükleyip getirdigi tas yiginlarinda olusmus bir tepe üzerine alındı. Böyle bir ortamda, 10.YY. dan itibaren devam eden Türk göçleriyle gelen Türkmenler kırsal alanları hemen hemen bosalmis olarak buldular.
Anadolu'daki erken dönem Türk kolonizasyonu sistematik bir fetih olmaktan öte küçüklü büyüklü göç gruplarının Anadolu'ya gelerek kırsal yöre halklarıyla uzlaşması ve ekonomik kaynaklari paylasmasidir. Türkler denizlere ulasmadikça uluslararasi ticaretin dışında kalacaklarini gördüklerinden Anadolu yarimadasini çevreleyen yabancı kusatmasini kirarak denizlere ulastilar. Önceleri merkezi otoritenin ortadan kalkmis olduğuna sevinen Latinler, bölgeye daha önceleri göçle gelmiş olan Türkmen topluluklari ile yeni gelenler arasındaki yakinlasma ile yüzyüze geldiler. Böylece belli bir isim (Aydın Beyliği) ve bayrak altında Ege denizinin Anadolu kiyilarinda siyasi ve ekonomik gücü elde eden Türkmenler denizcilikle tanismislardir.
Aydın Beyliği'nin hükümdarları kültür, sanat ve bilim hayatına önem vermişlerdir. Yörede günümüze ulasan cami, medrese, türbe gibi mimari eserlerin yanısıra günümüze ulasan ve çesitli kütüphanelerde bulunan degerli el yazma eserler bulunmaktadır. Aydınoğulları Beyliği, 14. YY.'in sonlarında Osmanlı Devletine katılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde Batı Anadolu'da yaygınlaşan çetecilere "Efe" denilmiştir. Genelde Ege kırsal alaninda tek tek ya da gruplar halinde yasayan gözüpek dürüst, mert kisilerdir. Baskanlari "Efe", yardimcilari "Zeybek" ve "Kizan" adiyla anilir. Efelik 10.y.y.' in sonunda Yusuf Pasa ile baslamis olup, en bilinenleri, 17.y.y. da Sivri Bölükbasi, 19.y.y. da Atcali Kel Memet ve nihayet 20.y.y. da Yörük Ali' dir. Bu efeler adaletsizliğe ve haksizliga ugradiklari gerekçesiyle hükümete baskaldiran silahli eylemcilerdir. Zenginden alip fakire vermisler, milli mücadele yıllarinda kurtulus yanlisi savaşçılar olmullardir. Milli mücadele yıllarinda bölgenin Yunanlilarca isgali karsisinda yörenin yurtsever asker, aydin ve din adamları efeleri yurt savunmasına davet etmişler ve Yörük Ali Efe grubu olusturulmuştur. Az sayıda maiyetiyle dağınık halde Yunan askerleriyle mücadeleye giren Yörük Ali Efe ile birlikte Demirci Mehmet Efe ve maiyetindekiler giderek artan direniş göstermiş ve Yunan askerlerinin geri çekilmelerini saglayarak çok etkili olmuşlardır. Düşman işgalinden kurtuluş günü olan 5 Eylül Kuyucak, Nazilli, 6 Eylül Söke, 7 Eylül Aydın'da her yıl törenlerle kutlanmaktadır.
İlçeleri: Bozdoğan, Buharkent, Çine, Didim, Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenipazar.
Aydın, Doğu Avrupa, Orta Asya ve Orta Doğu üçgeninin tam ortasında yer alan, Türkiye'nin tarım, sanayi ve dış ticaret ile turizm faaliyetlerinin birarada bulunduğu, ekonomisi en gelişmis bölgelerden olan Ege Bölgesi içindedir.
Aydın ili ilk Çağlardan beri verimli toprakları, elverişli iklimi, ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle önemli bir yerlesim merkezi olmuştur. Tarihi süreç içerisinde çesitli uygarlıklara beşiklik etmis, bugün hala geçmisin derin izlerini tasiyan güzel yurt köselerimizden biridir. Günümüzde de tarımsal faaliyetlerin yogunlugu ve çesitliligi, turizm olanaklarina sahip bulunması il'in önemini giderek arttırmaktadır.
Aydın, Anadolu'nun batısında, Ege Bölgesi'nin güneybatı kesiminde kıyı Ege bölümündedir. Kuzeyinde İzmir, Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla ve batısından Ege Denizine açilir.Kuzey ve güneyi daglik, engebelidir, iki bölüm arasında iki yandan faylarla sınırlanmis ve sonradan alüvyonlarla örtülmüs genç bir çöküntü alani olan Büyük Menderes ovasi yeralir. 1. derece deprem alani olan bölge birçok kez yikici depremlere maruz kalmistir.Yüzölçümü 8.007 km² dir. 37-38 kuzey enlemleri ile 27-29 doğu boylamlari arasındadir. Nüfusu, 2012 Nüfus Sayımına Göre 1,006,541 olmuştur.
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır.
Aydın İlinde Aydın Müzesi ve buna bağlı Yörük Ali Efe Etnografya Müzesi, Afrodisias Müzesi ve buna bağlı Karacasu Etnografya Müzesi, Milet Müzesi, Çine Kuva-i Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi ve Nazilli Etnografya Müzesi olmak üzere 8 müze ile 21 önemli ören yeri mevcuttur.
Önemli örenyerleri Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Germencik-Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke), Tralleis, (Aydın-Merkez)'dir.
Yaklaşık 680 tesiste 78 000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası ilçemizde 54.000, Didim ilçemizde de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir.
Dilek Yarımadası Milli Parkı (Kalamaki), Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.
Aydın ilinde kullanılan Türk şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:
Anadolu ağızları batı grubu
Osmanlı Döneminde Aydın Ekonomisi
Bizans döneminde görülen koyu merkeziyetçi yapının bir benzeri, Osmanlı İmparatorluk yönetim sisteminde karşımıza çıkmaktadır. Toprak ve işletmelerin gözetimi ve yönetimi, büyük bir bürokrat kesim tarafindan yapiliyordu. Büyük kentler de toplanmis tüccarlar, sarraf denilen tefeciler, has, zeamet ve timar sahipleri sermayeyi ellerinde bulunduruyorlardi. Ancak devlet, bu sermayeyi kontrol ediyor ve gerektiginde müsadere edebiliyordu. Bu ise özel mülkiyet, yatırım ve özel girişimciliğin gelişmesini engelliyor, sermaye, küplerle toprak altına gömülüyordu.
Osmanlı Devleti'nin erken dönemlerinde baskentin Bursa, daha sonra Edirne ve Istanbul'a tasinmasi, Bizans döneminde oldugu gibi sermayeyi ve yatırımlari Marmara, Karadeniz ve Trakya'ya yönlendirmisti. Bu dönemde Batı Anadolu limanlarindaki Latin tacirlerin imtiyazlarina son verilmiş, bunun üzerine Antik Çag da Hellen ve Romalilar'in, Orta Çag da Ceneviz ve Venedikliler'in organize ettigi uluslar arasi ticaretle büyük ölçüde gelişen Efes, Milet, Foça ve İzmir gibi liman kentleri birer köye dönüsmüslerdi.Selçuklu ve Beylikler döneminden gelen üretken ve canli yapisiyla Menderes vadisi ürünleri, erken dönemlerde Osmanlı Sarayi'nin ilgi ve talebini çekmisse de, uluslar arasi iliskilerin kopmasi, ekonomik potansiyelin büyük ölçüde yitirilmesine ve içe kapali bir ekonomiye dönüsmesine neden olmultu. Bunun anlami ise Büyük ve Küçük Menderesler ile Gediz vadilerinin yüzyıllarca dünyaya kapanmasydı.
Bütün bu olumsuzluklara ragmen, birçok ülkeden olusan Osmanlı İmparatorluğu kendi içinde pazarlara sahipti ve bu pazarlar canlılığı uzun süre korudu.
Evliya Çelebi, Aydın yöresindeki tarımsal zenginlikten sözederken Kuşadası için; “ ...Ve bag ve bahçesinin ve üzümü ve incir kurusu ve köftürü ve susami ve fistiki sanavberi ve bademi rub'u meskunda yoktur diyecek kadar var Memduh nimetleri kati vafirdir ve hayir ve bereketleri mütekasidir.” Diye yazar. Evliya Çelebi, Aydın boyacilar çarsisinda 70 adet boyahane oldugunu, buraya Denizli'den ve baska yerlerden binlerce yük bez getirilip, çesit çesit boyalarla boyalandigini, ayrica 200 adet boyaci tokmagi vurulan dükkan oldugunu yazar.
9. yüzyilda, Osmanlı İmparatorluğu'nda yasanan köklü degisiklikler ve Batı ile bütünlesme girişimleri sonucu, üretim ve ticaret desteklenmis, uluslar arasi ticarete katilim saglanmaya baslanmisti. Batı Anadolu'nun fiziki cografyasinin da etkisiyle, bölgedeki toplanma merkezi konumundaki İzmir, bu süreçte ön plana çikti. Batı Anadolu kıyı kentlerine ve İzmir'e nüfus göçleri ile birlikte, ticaret için buralara gelen yabancı sayisinda büyük artis oldu. İzmir de 1847'de 17584 yabancı varken, bu rakam 1860'da 28352'ye ulasti. Bu süre içinde Osmanlı ticaret hacmi dört kat artti.Rakamlarla ifade etmek gerekirse; 1842 yılında Ingiltere'ye 59742 ton mese palamudu, 14771 ton kuru üzüm, 7586 ton afyon ile 955 ton pamuk ihraç edilirken, 1876'da bu rakamlar, sirasiyla 601266, 361910, 221703 ve 12350 ton gibi çok yüksek rakamlara ulasmisti.
Demiryolu ile gelen ekonomik canlılık (1853)
Aydın ilinin ekonomik yapisinin gelişmesinde en belirgin adım, Aydın-İzmir demiryolunun yapılmasıdır. Amerikan iç savaşinin baslamasiyla Ingiliz tekstil sanayiinin pamuk ihtiyacini karsilamak için Pazar arayislari Batı Anadolu'yu ve Aydın-İzmir demiryolunu gündeme getirmistir. 1853 yılında Robert Wilkin adli bir ingiliz isadaminin baslattigi demiryolu insaati ile ilgili girişimler sonuç vermis ve Aydın demiryolu sirketi tarafindan 7 Haziran 1866' da 133 km.' lik Aydın-İzmir demiryolu işletmeye açilmistir.
Bu modern ulasim hatti, menderes vadisi için yeni bir dönemin baslangici oldu, tasima giderleri km. basina v azaldi ve böylelikle bölgeye yilda 500.000 sterlin dolayinda tasarruf saglanmis oldu. 1877 lerde Aydın vilayetinin tüm giderleri karsilandiktan sonra, hazineye yilda ortalama 770.000 sterlin dolayinda para aktarabilmekteydi. 1910 da bu gelir 1.700.000 sterline ve toplam devlet gelirlerinin ine ulasmisti.
Cumhuriyet öncesi Aydın Ekonomisi (1890)
1890 Salnamesi'nde Aydın'da dokuma dallarinin, beyaz ve renkli ipek ile bez oldugu kaydedilmektedir. Karacasu'da yöreye özgü dokumalar, Nazilli'de pestamal, havlu, battaniye, ipek gömleklik, astarlik bez, Bozdogan ve köylerinde kildan çorap, çul, torba, heybe dokunuyordu.
Aydın Salnamesi'nde, Aydın Sancagi'ndaki işletmeler ve sahipleri ile ilgili olarak su bilgiler yer almaktadir;
Aydın'da; Ingiliz Hackins'in buharla çalisan meyan kökü fabrikasi, Miss Lorm'un buharli çalisir zeytinyagi fabrikasi, Asnasu Kukule'nin buharla çalisir pamuk fabrikasi,
Söke'de; Ingiliz Jan Forbes'un buharla çalisan meyanbali fabrikasi,
Çine'de Abacioglu Dimitri'nin su ile çalisan un fabrikasi,
Nazilli'de Haciseyhzade ve Haci Ahmet Efendi'nin buharla çalisan un fabrikasi, Denk'in buharla çalisan pamuk ve un fabrikasi,
Atça'da Istavraki Lazopulo'nun buharla çalisan pamuk fabrikasi,
Gelenbe'de Kirçiogul Vasilaki'nin su ile çalisir pamuk, un imalathanesi,
Bu işletmelerin yanısıra çok sayida degirmen ve zeytin isleme tezgahlari bulunuyordu.
Aydın, tahil disi tarımın yayginligi ve yüksek verim gibi özellikler nedeniyle, bütünüyle tarıma dayali Osmanlı ekonomisi içinde özel bir yere sahipti.Tarimsal üretimin en belirgin özelligi incir üretimi olan Aydın'da Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yeralan tüm incir agaçlarinin yarisindan fazlasi (3,5 milyonun üzerinde) bulunmaktaydi. 1913 yılı rakamlarina göre Aydın Sancagi'ndan 43.724 ton incir elde edilmistir. Incir'in yanısıra dissatim ürünleri arasında pamuk ve üzüm'de basta gelmekteydi.
Aydın'da bu dönemde hayvansal üretime iliskin sayisal veriler söyleydi; 26.669 öküz, 19.053 inek, 166.098 koyun, 181.998 keçi, 12.388 at, 5.794 deve vd.
Cumhuriyet öncesi dönemde, yörede çikan madenler zimpara tasi ve linyit kömürüydü.
Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyılın ikinci yarisindan baslayarak özellikle yabancılar, ticareti desteklemek ve Babiali'nin borç talebini karsilamak amaciyla bankalar kurmuslardi. Ancak, Müslüman-Türk tüccar ve toprak sahipleri, yabancılardan ve azinliklardan bagimsiz olarak parasal konularda kendileri için gerekli kaynaklari yaratmak ve güvence altına alabilmek için ulusal bankalar halinde örgütlenme çabalarina girmislerdir. Bu yıllarda ortaya çikan bankalardan biri de milli Aydın Bankasi'dir.
Milli Aydın Bankasi, merkezi Aydın olmak üzere 18.temmuz.1914 te kurulmustur. 21.agustos.1915 tarihinde Milli Aydın Bankasi'nin bir kolu olarak “Kooperatif Aydın Incir Müstahsilleri Anonim Sirketi” ismiyle Taris kurulmustur.
Cumhuriyet Döneminde Aydın Ekonomisi
Yeni Türkiye Cumhuriyeti, kuruldugu yıllarda disa bagimli ve açik, ekonomisi tarıma dayali yoksul bir ülke özelligini tasimaktaydi. Bu olumsuz özelliklerden kurtulmak, kalkinma ve sanayilesme hareketlerini baslatmak için 17 Subat – 4 Mart 1923 de İzmir Iktisat Kongresi toplanmistir. Kongrede alinan kararlar dogrultusunda, öncelikle özel sektörün yetersiz oldugu alanlardaki açigin devlet tarafindan giderilmesi benimsenmistir.
İzmir Iktisat Kongresi ve Cumhuriyetin ilaniyla ülkemiz ekonomik yapilanmada yenilenme sürecine girmistir. Bu çerçevede, bölgede üretilen incir, pamuk, zeytin, tütün gibi tarım ürünleri Aydın ve Nazilli'de toplanmis, İzmir'de ayiklanmis, tasnif ambalaj edilmistir. Dolayisiyla bu islemlerin yapildigi sanayi dallari İzmir de gelişmis, Aydın'daki imalathaneler ise genellikle iç tüketime yönelik olarak, tarım ürünleri isleyen gida, dokuma, sabun, tarım araçlari üretiminde faaliyet göstermislerdir.
1930'lu yıllarda birinci bes yillik sanayilesme plani hazirlanmis ve bu plan dogrultusunda, Aydın Nazilli' de 1937 yılında faaliyete geçen Nazilli Basma Fabrikasi kurulmustur. Atatürk tarafindan işletmeye açilan fabrika, Aydın sanayinin temel taslarindan birini olusturmustur. Bu fabrika, 1950 yılında 60.000 ton iplik ve 23 milyon metre basma üretecek kapasitedeydi.
1950'lerden sonra, Kemer Hidroelektrik santralinin devreye girmesiyle enerji olanaklari artan ilde, tüketim mallari sanayiinin gelişiminin yani sira, insaat malzemeleri sanayii de kurulmustur. Bu dönemden sonra, geleneksel olarak atölye düzeyinde yapilan gida ve dokuma sanayii, fabrika ölçeginde yapilmaya baslandi, insaat malzemeleri sanayiinin kurulmasi, metal esya sanayiinin gelişmesini sagladi.
1958 de Sümerbank öncülügünde kurulan ve giderek özel sektöre devredilen Aydın Tekstil fabrikasi ildeki pamuk ipligi ve pamuklu dokuma üretimini arttirmistir. 1960 yıllar dokuma alaninda özel sektör girişimciliginin arttigi yıllar olmultur. 1970'li yıllarin ortalarinda SÖKTAS ve Nazilli Iplik fabrikalarinin kurulmasi ile Aydın büyük ölçekli dokuma tesislerine ulasmistir.
Aydın imalat sanayiinde 1960 sonrasi önemli gelişme gösteren bie sanayi koluda gida sanayiidir. Imalat sanayiinde gida sanayii içinde zeytin işletmeciliginin yan sanayii durumunda olan sabun imalati büyük gelişme göstermistir. Imalat sanayii alninda 1955 de bir devlet kurulusu olan Türkiye Çimento Sanayii T.A.S. bünyesinde kurulan Söke Çimento Fabrikasinin da önemini belirtmek gerekir.
1975 – 1978 arasında il gayri safi hasilasi içinde ortalama -11 paya sahip olan imalat sanayiinde agirlik, tarım ürünleri isleyen tüketim mallari sanayiindedir. Ilde insaat malzemeleri sanayiinde faaliyet gösteren diger kuruluslar tugla ve kiremit fabrikalari ve bu fabrikalara hammadde saglayan ocaklardir.
Ülkemizin en büyük dondurma makinasi üreten fabrikasi Nazilli' dedir. 1940'larda atölye ölçeginde kurulmus, daha sonra genisleyerek Türkiye'nin en büyük ve modern dondurma makinesi üreten fabrikasi durumuna gelmiştir.
Aydın, 1994 yılında ülke üretiminin zeytinde G'si, kestanede B'si ve incirde `'ini üreterek lider konumda olmasına ragmen; bu potansiyeli isleyerek, üretilecek katma degeri ilde birakacak ölçüde sanayilesememistir.
Gida imalat sanayiinde Aydın'li firmalar, ülke firmalar toplaminin 1987 yılında ", 1988 yılında , 1989 yılında , 1990 yılında da oranlarinda katma deger ürettiklerini görüyoruz. Bu rakamlarin en az P'ler seviyesine ulasmasi için yeni işletmeler devreye girmekte ve yeni yetirimlar yapılmaktadır.
Örnegin, 1995 yılında kurulan ve açilisi Cumhurbaskani Süleyman Demirel tarafindan 12.06.1998 tarihinde yapilan Ardes Ihratcat, Ithalat ve Ticaret Ltd.Sti. Ürettigi zeytin, sebze konservelerini vb. avrupa, Amerika ve Asya ülkelerine ihraç etmektedir.
Dokuma giyim esyasi imalat sanayiinde Aydın, Çukurova'dan sonra ülke üretiminin F'si oranında pamuk üreterek ikinci sirada yer alir. 1987-1990 döneminde en fazla katma deger bu sektörde üretilmistir. Ayrıca, firma basina üretilen katma deger yine ayni dönemde Türkiye ortalamasinin iki kati ya da daha fazlasi olmultur. Sektörde isçi basina üretilen katma deger de Türkiye ortalamasinin üzerindedir. 1994 yılında 246.555 ton pamuk üreten Aydın'in, 1995 yılında 92.208 ha ekilisle 275.030 ton, 1997 yılında 92.306 ha ekilisle 277.580 ton pamuk üretmistir. Bu üretim potansiyeline karsilik, dokuma imalat sanayiinin temel girdisinin oldugu kaynakta dokuma sanayiinin istenilen düzeyde olmadigini görüyoruz. Dokuma imalat sanayiinde üretilen katma degerin ildeki diger sektörlerde üretilen toplam katma degerlerin, ülkede üretilen katma degerlerle karsilastirildiginda büyük bir farkla lider konumda oldugu görülmektedir. 604 kisi istihdamiyla 1954 yılında kurulan Aydın Tekstil AS., yine ayni yil kurulan yaklasik 1220 kisi istihdamiyla Nazilli Basma Fabrikasi (Sümerbank Holding AS), 1972 yılında kurulan 968 kisi istihdamiyla Söktas AS, 1976 yılında kurulan 288 kisi istihdamiyla Köytas, 1991 yılında kurulan 90 kisi istihdamiyla Mavi Ege Söke Giyim Sanayii AS gibi kuruluslar, sektörün önde gelen kuruluslaridir. Üretilen katma degerde en büyük katkıyı 1220 isçi çalistiran ve üretimini ihracata yönelik 2190 ton/yil iplik, 16.460.000 mt/yil hambez, 15.000.000 mt/yil mamül bez kapasiteli Sümerbank Nazilli Dokuma Fabrikasi'dir. Ancak, bu deger üretiminde kamu sektörü agirlikta olmasına karsilik çalisan basina üretilen katma degerde özel sektör, 2 kat verimlilikle çalismaktadir.
Ilde tasa ve topraga dayali imalat sanayiinde 22 işletme faaliyet göstermektedir. Sektörün önde gelen kuruluslarindan 1950-1980 döneminde Aydın sanayi incelenirken belirtilen Türkiye Çimento Sanayi TAS'nin bünyesinde yer alan Söke Çimento Fabrikasi, 1989 yılında özel sektöre satilmistir.Bugünkü adiyla Batı Söke Çimento Fabrikasi'nin yillik çimento üretimi 324.000 tondur.
Ildeki tugla fabrikalarinin yillik üretim kapasiteleri 104.320.730 adettir.
Sektörün belli basli işletmeleri 1955 yılında kurulan Batı Söke Çimento AS, 1990 yılında kurulan Kaltun Madencilik Tic.AS, 1975 yılında kurulan Aykas AS, 1983 yılında kurulan Çine Akmaden Isletmecilik Tic.A.S, 1978 yılında kurulan Aytopsan AS, 1979 yılında kurulan Göçtug AS, 1985 yılında kurulan Kaletopsan AS, 1964 yılında kurulan Itimat Toprak ve Tarim San. AS., 1976 yılında kurulan Ortaklar Toprak San. ve Tic. AS gibi kuruluslardir. Fabrikalarda kullanilan kalker ve kil, ildeki ocaklardan karsilanmaktadir.
1986 yılında kurulan Batı Yapi Elemanlari AS, 60.000 m2 mermer isleme kapasitesine sahip, 1994 yılında kurulan Mersan Mermer AS, 1992 yılında kurulan Batı Ege Mermer Sanayii AS, 10.000 m3 mermer isleme kapasitesine sahip, 1995 yılında faaliyete geçen Özçelikler AS ve Atay sirketler toplulugundan Mermer Tay AS sektörün önde gelen kuruluslaridir.
Metal eşya makina teçhizat sanayi
İlin en önemli imalat sanayii alt sektörlerinden birisi metal esya, makine teçhizat imalat sanayiidir. Bu sektördeki işletmelerin büyük bir bölümü tarım araçlari üreten, bir kismi da agirlikla İzmir'deki makine imalat ve otomotiv sanayiinin parça üreten yan sanayileri durumundadir. Tarim sektörünün gelişmis oldugu ilde özel bir önem tasiyan tarım is makinalari sanayiinde; pulluk,diskaro,
Gübre serpme makinalari, pulverizatör gibi tarım is makineleri yüksek kalitede üretilmektedir.
Türkiye'nin en büyük dondurma makineleri, derin dondurucu ve dondurma muhafazasi üreten ve ülkenin önemli elektronik sanayi kuruluslarindan biri Aydın'dadir.
Ilde orman ürünleri, kagit, kagit ürünleri ve mobilya sanayii, kimya, petrol ve plastik ürünler sanayii dallari gelişememistir. Kömür ve sabun üretimi dışında kimya, petrol ve plastik sektörünün büyük tarım potansiyeli olan Aydın'da gelişememesi, sektörün getirecegi çevre kirliligi nedeniyle bir sans olarak yorumlanmasi gerekir.
Ilde imalat sanayiinde bazi olumlu göstergelere ragmen ilin potansiyelini isleyecek imalat sanayiinin gelişmesi son yıllarda hiz kazanmistir.Bu gecikmenin baslica nedenleri arasında; verimli toprak yapisina sahip ilin tarihsel süreç içerisinde ürettigi tarım ürünlerini İzmir'de yogunlasan acentalari araciligiyla düsük fiyatlarla satin alinmasi ve batınin ürettigi mamul mallarin yüksek fiyatlarla Aydın iline girmesi sonucunda olusan deger transferi; son yıllarda ürettigi banka mevduatiyla Türkiye'de ilk 10 il arasındaki Aydın'in, bu mevduatin ancak 1/10'unu kullanabilmesi ve bu oran içerisinde sanayi kredilerinin %8 civarinda kalmasi, kollektif işletmeciligin yayginlasmamasi, sanayi alanları yaratmada karsilasilan güçlükler, ülkede uygulanan tesvik mevzuatinin yeterince bilinememesi ve bu nedenle de tesvik tedbirlerinden yeterince faydalanilamamasi gösterilebilir.
Organize sanayi bölgeleri
Organize Sanayi Bölgeleri, birbirleri ile uyumlu üretim yapan küçük ve orta ölçekli sanayi kurulu?larynyn planly bir alanda ve ortak altyapi hizmetlerinden yararlanacak sekilde standart ve düzenli bir fabrikalar toplulugudur.
Aydın Astim Organize Sanayi Bölgesi
Aydın ili merkezinde ve Aydın-Denizli karayoluna cepheli olup, Tasbatan, Karaagaç Turnali ovasi ve Hava alani mevkiinde yerlesik Astim Sanayi ve Ticaret Is Merkezi isimli küçük sanayi sitesinin sahip oldugu sanayi tesislerinin büyüklükleri göz önüne alinarak, Bakanlik tarafindan Organize Sanayii Bölgesine dönüstürülmesi kabul edilmis ve Mütesebbis Tesekkül Heyeti kurulusu tamamlanmistir.Mevcut 5300 dekar Astim alanina, 280 hektar civarinda daha ilave edilmesi için Aydın merkeze bagli Tepecik Belediyesi ile Aydın Belediyesi ve Mütesebbis Tesekkül Heyeti Baskanligina satin alma veya kamulastirma çalismalari talimatlandirilmistir.
Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi
Aydın-Denizli karayolu, Umurlu Bucagi Çörüklü mevkiinde, Aydın'a 11 km mesafededir.
Aydın (Umurlu) Organize Sanayi Bölgesi, 15.07.1976 tarih ve 7/12207 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmus olup, kamulastirma çalismalari 30.01.1996 tarihinde tamamlanmistir. 845.000 m2 alandan brüt 1.021.305 m2'ye çikarilmis, yollar ve yesil alanlar ayrildiktan sonra sanayi alani net 821.975 m2 olup, 5000 ila 10000 m2 arasında degisik alanlara sahip 103 parsel mevcuttur. 31.12.1997 tarihi itibariyle Aydın Organize Sanayi Bölgesinin sanayi parsel dagilimi su sekildedir:
Toplam parsel sayisi 103 Adet
Proje safhasynda olan 14 Adet
Üretime geçen tesis 16 Adet
Insaat halinde olan 26 Adet
olmak üzere toplam 56 firmaya arsa tahsisi yapilmistir.
Üretime geçen firmalarin sektörel dagilimi:
Mermer sanayi 2 Adet Ambalaj sanayi 1 Adet
Mobilya sanayi 1 Adet Kimya sanayi 1 Adet
Hazir beton 1 Adet Gida sanayi 3 Adet
Oto yan sanayi 2 Adet Tekstil sanayi 2 Adet
-Toplam 16 adet
Insaat halinde olan ve proje safhasindaki tesislerin dagilimi:
Aluminyum dograma sanayii 2 Adet Ambalaj sanayi 1 Adet
Sabun sanayi 1 Adet Kimya sanayi 1 Adet
Dayanikli tük.maz.san. 1 Adet Gida sanayi 14 Adet
Oto yan sanayi 4 Adet Tekstil sanayi 8 Adet
Ziraat aletleri sanayii 2 Adet Soguk hava deposu 1 Adet
Makine sanayii 2 Adet Akü sanayi 1 Adet
Elektrikli ev.alet.san. 2 Adet Mobilya sanayi 1 Adet
Kagit bobin sanayii. 1 Adet Yapi elemanlari sanayii 1 Adet
Tibbi ger.sanayii 1 Adet Rad. TV.haber alt.san. 1 Adet
Plastik dog.sanayii 1 Adet Mermer sanayii 2 Adet
Ortaklar Organize Sanayi Bölgesi
Aydın iline bagli Germencik ilçesi Ortaklar beldesinde, O.S.B kurulmasi Bakanlar kurulu kararı ile 1997 yılında yatırım programına alinmistir. Etüt ve kamulastirma ve yatırım için gereken harcamalarin tamami Mütesebbis Tesekkül Heyeti tarafindan karsilanacaktir. Vali'nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyet, Bakanlik tarafindan da uygun görülmüs olup, çalismalar devam etmektedir.
Ortaklar beldesi, Gümüsyeniköy Karakovan mevkiinde 1000 dekarlik alanda kurulmasi düsünülen O.S.B., ilgili tüm Müdürlüklerin ortaklasa imzali raporu, Bakanliga sunulmustur.
Aydın ilinde mevcut, Umurlu ve ASTIM O.S.B'leri ile tamamlanarak devreye girecek olan Nazilli,Söke ve Ortaklar O.S.B.'leri, il genelinde büyük bir sanayi potansiyeli olusturacaklari gözönüne alinarak sanayiciye teknolojik destek, danismanlik ve Pazar arastirmasi gibi hizmetleri verecek olan KOSGEB'e (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelistirme ve Destekleme Idaresi Baskanligina ) bagli bir birimin ilde kurulmasi ile ayrica Sanayi ve Ticaret ürünlerinin ihracat ve pazarlanmasinda kolayliklar saglanmasi bakimindan Gümrük Müdürlügü'nün Aydın'da bulunmasınin uygun olacagi düsünülmektedir.
Ortaklar beldesi, Gümüsyeniköy Karakovan mevkiinde 1000 dekarlik alanda kurulmasi düsünülen O.S.B.,ilgili tüm Müdürlüklerin ortaklasa imzali raporu, Bakanliga sunulmustur.
Aydın ilinde mevcut, Umurlu ve ASTIM O.S.B'leri ile tamamlanarak devreye girecek olan Nazilli, Söke ve Ortaklar O.S.B.leri, il genelinde büyük bir sanayi potansiyeli olusturacaklari gözönüne alinarak sanayiciye teknolojik destek, danismanlik ve Pazar arastirmasi gibi hizmetleri verecek olan KOSGEB'e (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelistirme ve Destekleme Idaresi Baskanligina) bagli bir birimin ilde kurulmasi ile ayrica Sanayi ve Ticaret ürünlerinin ihracat ve pazarlanmasinda kolayliklar saglanmasi bakimindan Gümrük Müdürlügü'nün Aydın'da bulunmasınin uygun olacagi düsünülmektedir.
Nazilli Organize Sanayi Bölgesi
Nazilli ilçesinde O.S.B. kurulmasi, Bakanlar kurulu kararı ile 1996 yılı yatırım programına alinmis bulunmaktadır. Vali'nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyeti olusumu, Bakanlik tarafindan uygun görülmüs olup, çalismalarini sürdürmektedir. O.S.B.'nin kurulmasinin düsünüldügü arazi Egrek mevkiinde olup, Nazilli Sümerbank Fabrikasi arkasinda ve Bozdogan yoluna cephelidir. Büyüklügü 1500 dekar civarindadir. Alt yapisinin gerçeklesmesi ise Bakanligin kredi destegi ile saglanacaktir.
Söke ilçesinde O.S.B. kurulmasi Bakanlar kurulu kararı ile 1996 yılı yatırım programına alinmis bulunmaktadır. Vali'nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyeti'nin olusumu Bakanlik tarafindan uygun görülmüs olup, kurulus çalismalari sürdürülmektedir. Alani 2000 dekardir. Organize Sanayi Bölgesinin kurulmasinin düsünüldügü arazi Söke-Aydın demiryolunun güneyinde yer alan Kizilgin mevkiinde olup, arazi 1300 dekardan 2000 dekara çıkarılmıştır.Alt yapının gerçeklesmesi Bakanlığin kredi desteği ile yapılması saglanacaktır. Bu proje Bakanlık tarafından da uygun görülmüştür.
Aydın ili, toprak, topografik yapi itibariyle polikültür tarıma uygun illerimiz arasındadır. Tarımın hemen her dalında faaliyet gösteren ilde, sanayi bitkileri, tarla, bağ ve bahçe ürünleri yetiştirilen işletmeler ağırlıkta olup, hayvancılık ikinci derecede gelir kaynağıdır.
İlin ana ürünleri pamuk, zeytin, incir ve kestanedir. Zeytin, incir, kestane üretiminde Türkiye genelinde 1. sırada, pamuk üretiminde Adana'dan sonra 2. sırada, mısır üretiminde 3. sirada yer almaktadır. Süt hayvancolığında saf ve melez sığır varlığı en fazla olan illerdendir.
1997 nüfus sayımına göre 897.821 olan genel nüfusun 431.304'ü köylerde yaşamaktadır. Kentlerde yasayan nüfusun bir kısmının da tarımla uğraştığı göz önüne alındığında, toplam nüfusun % 57'sinin (511.758) tarımsal nüfus olduğu görülür.
Önemli Bitkisel Ürünlerin Ekilis ve Üretimi (1997 yılı)
Cinsi Miktari (Ha.Ad.) Üretim (Ton)
Şeftali 2274 Ha 22492
İncir (Yas) 34867 Ha 148166
Kestane 5510 Ha 21661
Zeytin 144543 Ha 51408
Üzüm 3308 Ha 23254
Narenciye 5149 Ha 36103
Susam 547 Ha 405
Buğday 28164 Ha 103590
Arpa 10992 Ha 26621
Ayçiçeği 3655 Ha 6562
Mısır 7300 Ha 52490
Tütün 11286 Ha 6516
Pamuk 92306 Ha 277580
Biber 1780 Ha 55478
Domates 3259 Ha 107555
Patlıcan 1596 Ha 64446
Kavun Karpuz 3476 Ha 110831
Karnabahar 826 Ha 15723
Aydın iline özgü bir meyve olan incir, ilin simgesi haline gelmiştir. Yerel olarak yemiş de denilen incirin antik ve egzotik bir yapısı vardır. Eski Çağlardan beri incir ve incir yaprağı gücün ve barisin simgesi olmuş, incir kutsal niteliğini korumuitur. Noel zamanı ve öncesi batıdaki Hristiyan ülkelere ihraç edilen incir, bahar aylarında da Müslüman ülkelere ihraç edilmektedir.
Aydın'da yetiştirilen incirin özelliklerine başka bölgelerde rastlanmamaktadır. İl topraklarınin verimli olması, havasının uygunluğu, rutubetin istenilen düzeyde oluşu ve rüzgarlarin özellikle incirin olgunlaşmasındaki olumlu etkisi, Aydın incirinin yüksek nitelikli olmasını sağlamaktadır. Ayrıca, kabuklarının inceliği, çekirdeklerinin küçük oluşu, çok ballı olması, kısa zamanda şekerlenmemesi, yaklaşık 30 tane islenmiş incirin bir kiloyu bulacak kadar büyük olması, güzel kokulu oluşu ve kurutmaya çok elverişli bulunması özellikleri ile dünyada rakipsizdir. Aydın incirleri nitelik itibariyle Sarılop, Göklop, Sofralık, Bardacik ve Karayaprak gibi çesitlere ayrılırlar. Bunlardan Sarılop ve Göklop türleri özellikle kurutmaya çok elverişlidir. Diğer cinsleri olan Bardacık, Bursa, Silap, Siyah Kus, Yeşilgüz, Morgüz, Beyaz Orak ve Silap Orak çesitleri taze olarak tüketilmektedir. Orak cinsi erkencidir ve Haziran ile Ağustos'ta iki defa meyve vermektedir.
Incirler Agustos ayinda ballanmaya baslayinca toplanip incir bahçeleri içinde daha önceden hazirlanmis bulunan ve Aydın'da “incir harmani” adi verilen yerlerde kurutulur. Kuruyan incirler büyüklüklerine, renklerine göre ayrilirlar. Sonunda iri, beyaz, lekesiz ve yarasiz olanlara “süzme”, ayni nitelikte olduklari halde biraz küçük olanlara “elleme”, renkçe esmer, yarik, lekeli veya daha küçük olanlara “naturel” denilir. Anlatilan niteliklere sahip olmayan incirlere de “hurma” denir ve bunlar daha çok ispirto üretiminde kullanilir. Yetistirmekten çok saklanmasi güç olan kuru incir için en önemli konu fümigasyondur.
Kuru incir içindeki kurt ve çesitli hasereleri öldürmek için yürütülen mücadeleye verilen addir. Incirin kurutulmak üzere harman yerlerine kondugu noktadan isleme yerlerine kadar sürekli korunmasi zorunludur. Yapisi ve özelligi dolayisiyla çok çabuk bozulan incire kurutulurken büyük özen gösterilmesi gerekir.
Incirin zengin mineral ve vitamin içermesi ve şekerinin doğrudan kana geçmesi özelliklerinden dolayi hazir bir enerji kaynagidir. Hazmi kolaylastirici, bagirsak düzenleyici ve kabizligi önleyici niteliklerinden dolayi tibbi olarak da kullanilmaktadir.
Erbeyli'de bir Incir Arastirma Enstitüsü bulunmaktadır.
Insan sagligindaki önemi her geçen gün daha iyi anlaşılan ve tüketimi hizla artan zeytinyağının elde edildigi zeytin, Antik Çağlar'dan günümüze kadar yörenin en önemli tarımsal ürünlerinden biri olmultur. Yapilan bir arastirmaya göre, zeytin yaginin dökme olarak yurt disina satisina izin verildigi 100 adet zeytinyagi işletmesinde, 280 000 ton zeytin islenerek yaklasik 46 000 ton zeytinyagi üretilmis, bunun `'i dökme olarak ambalajlanmadan ihraç edilmistir. Bu ihracatta basli basina bir deger transferi söz konusudur. Dökme olarak ihraç edilen zeytinyagi, bu sektörde gelişmis tesisleri olan Ispanya, Yunanistan, Italya gibi ülkelere satilmakta, rafine edilerek asit oranı düşürülmektedir.
Aydın ilinde, 19.600.000 adet zeytin agaci olup, Türkiye zeytin agaci sayisinin #'ünü olusturmaktadir. Bu agaçlardan ülke üretiminin G'sini olusturan 356.670 ton zeytin üretilmistir. Ayni zamanda Aydın'daki üretim tesislerinde pres ve kuru sistem metodlariyla sıkılan zeytinden yüksek asitli zeytinyagi üretilmekte ve bu ürün kisa sürede bozulmaktadir. Bunun nedeni genelde zeytin toplama tekniginin yeteri kadar bilinmemesi seklinde degerlendirilmektedir.
Pamuk, elyafinin yanısıra yagindan ve küspesinden de yararlanılan bir sanayi bitkisidir. Bu nedenle, pamuk ekimine Aydın'da önem verilmiş ve üretimi yıllar ilerledikçe artmistir. Pamuga verilen önemde, Aydın'in pamuk bitkisinde aranilan tüm iklim ve toprak özelliklerine sahip olmasından ötürü, verimin çok yüksek olmasınin etkisi büyüktür. Tekstil sanayiinin hammaddesi ve birinci derecede dis satim ürünlerinden olan pamuk, Aydın ilinde 30.000'in üzerinde çiftçi ailesinin geçim kaynagidir. 1927'de 3.000 tonun altında olan pamuk üretimi, 1950'de 35.000 tonu asmis ve 1960'larin basinda 60.000 ton, 1960-1970'lerin baslari arasındaki hizli artisla 1970'lerin ilk yıllarinda 108.000 ton dolayina çikmis ve 1970'lerin sonlarında 110.000 tonu asmistir. 1960'lardan sonraki bu gelişmede, pamuk ekiminde islah istasyonlarinin etkisiyle yen tohumlarin ekimine baslanmasinin etkisi vardir.
1997 yılında pamuk üretimi ise 277.580 ton seviyelerine ulasmistir.
Aydın için büyük bir potansiyel üretim olan kestane, gittikçe önem kazanmistir. Ilde Türkiye yillik üretiminin B'si yani 35.000 ton kestane üretilmektedir. Bu üretimin yalnizca 111 tonu ihraç edilebilmis, geri kalan miktari iç tüketimde baska iller tarafindan islenmistir.
Diğer sanayi bitkileri
Zeytin, incir, pamuk ve kestane dışında ekimi yapilan sanayi bitkileri tütün, ayçiçegi, misir, susam, patates ve yerfistigi sayilabilir. Ayçiçegi ekimine 1970'lerin ikinci yarisindan sonra baslanmistir.
Aydın ilinde tarımın ayrilmaz bir parçasi olan hayvancilik da önemli bir geçim kaynagidir. Ilde hayvan varligi sayisal olarak çok yogun olmamakla birlikte, hayvan basina düsen verim Türkiye ortalamasinin üzerindedir.
Ülkemizin polikültür tarım yapilan Ege Bölgesi'nde hayvancilik oldukça yaygindir. Ege Bölgesi'nde büyükbas hayvan varligi açısından Aydın ili 3.durumdadir. Küçükbas hayvan sayisi bakimindan ise 8. konumda, bitkisel üretim ve hayvanciligi birlikte yürüten işletme sayisi bakimindan Aydın ili 54.252 adet ile 6., sadece hayvancilik ile ugrasan işletmeler yönünden inceledigimizde ise 2058 adet ile 4. durumdadir. Bunun baslica nedeni, 1950'li yıllardan sonra tarıma açilan alanların genisletilmesi, meralarin tarlaya dönüstürülmesi olmultur.
İlin hayvan varligi yogunluk olarak az olmasına ragmen, verim yönüyle ortalamalarin çok üzerindedir. İzmir gibi büyük bir tüketim merkezine yakinlik, çevre illerde kurulu et kombinalari; İzmir, Manisa, Burdur'da Pinar Et ve Süt fabrikalari; İzmir ve Yatagan'da Sek ve Pinar Süt, Dünya Bankasi ve Ziraat Bankasi kredileri ile kurulan modern hayvancilik işletmeleri, 1949 yılından beri sürdürülen suni tohumlama çalismalari ve son yıllarda Bakanlikça uygulamaya konulan dis kaynakli hayvancilik projeleri (GSM-103, ANAFI), çiftçiyi, hayvancilik yatırımlarina yöneltmek amaciyla uygulanmakta olan Kaynak Kullanim Destekleme Fonu çalismalari, hayvanciligin gelecek yıllarda daha da gelişmesini saglayacaktir.
Sagilan inek basina Türkiye'de ortalama süt verimi 1.230 lt. oldugu halde, Aydın ilinde bu rakam 2.895 lt'dir. Yine yumurta üretimi ülke genelinde tavuk basina 150 adet oldugu halde ilde 166 adettir.
Aydın ili, tarihi, kültürel ve dogal degerlerine sahip olmanin ötesinde, turizm faaliyetlerinin en yogun oldugu Batı Anadolu'nun orta yerinde bulunmaktadır.Ayrıca, turizm açısından en önemli deniz sınır kapisina sahip olması, Aydın'ı, sektörün en gelişmis illerinden biri haline getirmistir. Aydın'in batısı Ege denizine açildigindan, Kuşadası ve Yenihisar ilçeleri turizmin her alaninda, diger ilçeler ise daha çok folklorik ve arkeolojik degerler açısından günübirlik ziyaretlere daha uygundur. Bu nedenle yatırımlar, bu iki kıyı ilçesinde toplanmis olup, ileriye dönük taleplerde bu bölgede yogunlasmaktadir.
Aydın ilinin bir diger önemi, İzmir metropoliten alana çok yakin ve doğrudan etki alani içinde olmasıdir. İzmir'e otoyol baglantisi ile 100 km uzaklikta olan Aydın kent merkezi, Istanbul'a 930 km, Ankara'ya 530 km uzakliktadir. Deniz yolu, il içinde Kuşadası limanindan saglanmakta, daha büyük liman kullanimi için İzmir limanindan yararlanilmaktadir. Demiryolu, Denizli-Aydın-İzmir hattinin yanısıra Türkiye'nin ilk demiryolu hatti olan Söke uzantisi il içinden geçmektedir. Menderes havaalani ise Aydın-İzmir otoyolunun üzerinde olup, İzmir'in yanısıra Aydın iline dolayisi ile Kuşadası ve Didim'e de hizmet etmektedir.
Aydın ilinde iklimin uygunlugu ve uzun bir turizm sezonuna olanak saglamasi en önemli tesvik edici etkenlerden biridir. Akdeniz ikliminin hakim oldugu Aydın ilinde sicak aylar çogunluktadir. Ayni zamanda deniz suyunun sicakligi Mayis-Ekim aylarini kaplayan senenin yarisinda su sporlari ve yüzme olanagi da saglamaktadir. Ayrıca, deniz kiyisinda halka açik plajlardan il içindeki yerlesmelerden ve çevre illerden gelenler, günübirlik veya hafta sonu olmak üzere yararlanmaktadirlar. Bu çesit kullanim ulasim rahatligi ve iklim özellikleri nedeniyle oldukça yaygindir. Bu talebi basta Söke, Aydın, Nazilli ve Denizli kentleri olusturmaktadir. Aydın ilinin batısı ile doğusu arasında turizm sektörü açısından oldukça fark vardir. Batısi iç ve dis turizme uygun hizmet veren kaynaklarin mümkün oldugunca kullanima açilmis, potansiyel durumda olanlarin ise kullanima açilmasi için gerekli girişimlerin yapildigi bir kesimdir. Dogusu ise daha çok iç turizme yönelik hizmet vermektedir. Ancak ören yerleri ve yaratilacak çesitlilikler bu kesimde de dis turizmin yogunlasmasina neden olabilecektir.Aphrodisias ve Pamukkale'yi kapsayan tur güzergahlari nedeniyle dis turizm tarafindan ilin doğusu kullanilabilmektedir.
Kiyi ve ören yerleri dışında sağlık turizmi (termal), tarihi ve mimari eserler, ören yerleri, müzeler, geleneksel el sanatlari, yöresel festivaller, deve güresleri gibi, kültür turizmi sportif turizm, doga yürüyüşleri-trekking, atli doga gezileri, golf,dalma,deniz ve kara avciligi, yüzme,yelken, su sporlari gibi sportif turizm ildeki geliştirilebilecek potansiyele sahip etkinliklerdir.
Aydın ili arkeolojik sit alanları yönünden Türkiye'nin en zengin yörelerinden biridir. MÖ 4000 yılınin sonundan günümüze kadar Hitit, Ion,Lidya, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklulari, Aydınoğulları, Mentesogullari ve Osmanlı İmparatorluğunun bir parçasi olan il, bu birikimin sonucu olarak sahip oldugu antik kentler ve müzeleri ile iç ve özellikle dis turizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir.
Batıda kıyı kesiminde bulunan önemli antik yerlesimlerden Milet,Didyma, Priene; orta güneyde Alinda, Alabanda; kuzeyde Tralles, Nyssa ve doğuda Aphrodisias ve kuzey yakininda İzmir, Efes ve Meryemana evi, doğuda Denizli'de Hierapolis, güneyde Muğla'da Labran'da, lasos ve Halikarnassos antik kentleri, tarihi ve arkeolojik gezi alanları oldukça yogun turizm talebi yaratmaktadir.
Kent merkezlerindeki Camiler ve Nazilli'deki Arpaz Kalesi, Bozdogan'daki Körteke Kalesi, Koçarli'daki Cincin Kalesi, türbeler, medreseler, mescitler ve hamamlar, gereken restorasyonlarin yapılması ve tanitimlarina agirlik verilmesiyle yukarıda sözü edilen Roma ve Yunan dönemlerine ait ören yerleri dışındaki Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait yapıların da turistik amaçli ziyaretlere tesvik edilmesi, il turizmine farkli bir perspektif kazandiracaktir.
Turizm talebi yaratabilecek ildeki diger çekici unsurlar arasında, eski kentsel dokulari, özellikli tarihi yöresel konut yapıları, festivalleri, otantik kırsal yerlesmeleri, gelenekleri, halı dokuma tezgahlarını, deve güreslerini, orman ve yaylalardaki piknik ve mesire alanlarını saymak mümkündür.
Degisik kültürleri ve kültür eserlerini görmek, izlemek, folklorik faaliyetlere katilmak, yöresel mutfak, müzik, giyim gibi geleneksel etkinlikleri izlemek, ziyaretlerde bulunmak için, Aydın ili önemli olanaklara sahiptir.
Sivil mimari örnekleri ve ilginç kırsal yerlesmelerden biri olan Kuşadası yakinindaki Kirazli köyü, mimari dokusunun yanısıra halicilik ve dokuma tezgahlari, saç böregi-ayran gibi yöresel yiyeceklerini de hizmetleri içinde sunan nitelikleri ve yakinindaki Aslan Magarasi ile turist çekmektedir.Eski Çine ise mimari dokusu, 14. yüzyildan kalma Ahmet Gazi Camii ve Ahi Ibrahim Türbesi ile yakininda Asarlik mevkiindeki kaya mezari ve kalintilari, el dokuma sanatlariyla dikkate deger bir tarihi yerlesimdir. Ayrıca Aphrodisias, Neopolis arasında Bozdogan ilçesinde Olukbasi köyünde Türkmenler'in geleneksel kil çadirlari üretilmekte ve bu çadirlarda otantik giysilerle yerel yemekler sunulmasi için çalismalar yapılmaktadır.
Genellikle turizm mevsimi dışında yapilan festival ve özellikle, deve güreslerine, daha ziyade yerel halk ve iç turizm tarafindan katilim saglanmaktadir. Deve güresleri, kisitli sayida da olsa, yabancı turistlerin de oldukça ilgisini çekmektedir. Ayrıca Sultanhisar, Nazilli, Ortaklar, Germencik, Incirliova, Kuyucak ve Kösk tren gar binalari, 19. yüzyil ekonomi ve ulasim tarihinin yasayan örnekleridir.
Aydın ilinde küçüklü-büyüklü termal tesisler bulunmaktadır. Germencik'teki Alangüllü (Bozköy), Ömerli ve Gümüs (Gümüsilica); Kuşadası'nda Davutlar, Sultanhisar'da Salavatli ve Buharkent'te olmak üzere toplam 6 bölgede termal kullanima yönelik tesis alani vardir.
Alangüllü Ilicasi : Germencik ilçesi Bozköy mevkiindedir. 32 oda ve 70 yatak kapasitesinde, Belediye belgeli kapali termal havuzu olan bir tesis mevcuttur. Ayrıca Il Özel Idare tarafindan kür tesisi ve modern termal ve konaklama tesisleri insa edilmis olup, bölgenin en modern ve büyük kaplicalarindan biri durumuna getirilmistir.
Gümüsköy Ilicasi : Germencik ilçesi Gümüsköy mevkiindedir. Gümüs termal tesisi, 2 oda ve 4 yatak kapasiteli çok küçük bir tesistir.
Davutlar : Kusadsi ilçesi Davutlar beldesi yerlesmesinin hemen yakininda olan sicaksu kaplicasi mevkiinde konaklama kismi olmayan bir özel tesis vardir.
Salavatli Kaplicasi : Sultanhisar'in batısındadir. Halen faal durumdadir.
Aydın ilinde su sporlari ve denizde yapilan sporlardan; yüzme, dalma, yelken, sörf, su parasütü ve su kayagi ile ayrica dalarak zipkinla veya kiyidan-tekneden olta ile balik avciligi da yapılmaktadır. Bu sporlardan yüzme, sörf, su kayagi ve parasüt ile bunlarin dışında deniz bisikleti, muz kayak gibi rekreaktif amaçli faaliyetler daha çok yerlesimlerin, hatta turistik tesislerin, ya da halkin yogun olarak kullandigi plajlarin bulunduğu koylarda daha çok yapılmaktadır.
Su alti dalma konusunda özel dalma alanları saptanmakta ve gruplar halinde bu alanlara turlar düzenlenerek, izlemek amaciyla denetimli dalislar yapılmaktadır. Bunun için eski batık gemi, anfora ya da fok baligi,mercan kayaliklari gibi dogal özellikler tasiyan alanlar bulunmaktadır.
Futbol
Aydın futboldada günden güne gelişmişlik göstermeye başlamıştır. Profesyonel liglerde 2 takım Aydın'ı temsil etmektedir (Aydınspor 1923 ve Nazilli Belediyespor)
Aydınspor 1923 ve Nazilli Belediyespor 2013-2014 sezonunda Spor Toto 2.Ligde mücadele edecektir. Aydın'da En Büyük Stad 15.000 Kapasiteli Adnan Menderes Stadyumu'dur.
Ulaşım
Aydın ili konumu nedeniyle ilk Çağlardan beri önemli yolların geçtigi bir yöre olmultur. Günümüzde de E 24 Aydın-Denizli ve Aydın-İzmir karayolu, yük ve yolcu trafiginin yogun oldugu yollardir. Yapimi tamamlanma asamasinda olan herbiri Aydın-İzmir otoyolu, üçer seritleri, viyadükleri ve 3000 m uzunlugundaki tünelleri ile kara ulaşımında daha kisa, daha güvenli ve hizli akisi saglayacak, örnek bir bayindirlik hizmeti sunmaktadir. Otoyol, basta turizm ve ulastirma olmak üzere, yöre ekonomisi her alanda büyük katkilar saglayacaktir.
Aydın ilinin en önemli turizm potansiyeline sahip olan Kuşadası ilçesini çevredeki il ve ilçelere baglayan yapimi ve bakimi karayollarınin sorumluluguna giren üç anayol vardir. Bu yollar Kuşadası-Selçuk, Kuşadası-Söke, Kuşadası-Söke ayrimi-Davutlar yollarıdir.
Aydın ilinde toplam devlet yolu uzunlugu ise 3790 km'dir. 3.790 km'lik köy yolunun 724 km'si asfalt, 1.484 km stabilize, 1.930 km'si tesfiye, 622 km'si ise ham yoldur.
Aydın ilini batı-doğu doğrultusunda kateden demiryolu üzerinde Söke, Germencik, Incirliova, Aydın Merkez, Kösk, Sultanhisar, Nazilli, Kuyucak ve Buharkent ilçeleri bulunmaktadır. Aydın il hudutlari dahilinde toplam demiryolu uzunlugu Söke-Buharkent arasi 134.6 km'dir. Bunun 169 adedi serbest hemzemin geçit, kalan 9 adedi bekçili/bariyerli hemzemin geçittir. Il dahilinde sadece Kuyucak-Horsunlu istasyonlari arasında 34.20 uzunlugunda bir adet tünel vardir. İzmir-Aydın-Kuyucak arasında hizli tren projesi ile demiryolu işletmeciligi daha modern hale gelecektir.
İlin tek limani Kuşadası limanidir. Güvercinada mendireginin yapılmasıyla korunakli hale gelmiştir. Limanin rihtim uzunlugu 971 metre, su derinligi ise 15 metredir. Limanin gemi kabul kapasitesi 6'dir. Kuşadası limani Türkiye'de denizyolu ile en fazla giris-çikis yapilan limandir.
Ilçede ayrica bir yat limani mevcut olup, 1.150 metre iç rihtim uzunlugu, 630 adet yat kapasitesi ile yerli ve yabancı turistlere hizmet vermektedir.
Ege adalarinda turistik ring yaparak Efes turu için günü birlik yabancı turist getiren yolcu gemileri, yatlar ve motorlarin yanısıra, feribotlarla da Kuşadası-Sisam seferleri devamli yapılmaktadır.
1.435 metre pist uzunlugu olan Aydın-Çildir (Stool tip) havaalani 1990-1993 arasında tamamlanmistir. Yalnizca pervaneli uçaklarin iniş-kalkış yapabilmesine uygun olup, ilin hava ulaşımı için İzmir Adnan Menderes Havalimanı'ndan da yararlanılmaktadır.
Sitemizden Güncel emlak,arsa,otel, tatilevi ve diğer güncel haberleri size email bültenlerimizle bildirebiliriz.Seçtiğiniz email bültenimize ücretsiz abone olabilirsiniz
Abone Ol
